Apetina

Stel je een rustig dorp voor op een glooiende heuvel.

Daken meestal gemaakt van palmbladeren, enkele zink ertussen, wijd verspreid onder grote bomen. Rook van houtvuren vermengt zich langzaam met de damp van het regenwoud. Een gastvrije geur van gegrilde vis en het geluid van levendige sula’s (stroomversnellingen), in de Tapanahoni-rivier. Elke bezoeker die aankomt in Apetina in de Surinaamse jungle, kan alleen worden gegrepen door deze eerste vredige indrukken.

Apetina is de thuisbasis van een stam van Wayana-mensen die leven tussen enkele van de grote rivieren in het Surinaamse regenwoud. Het dorp, dat oorspronkelijk Pïrëuimë heette, werd geleidelijk Apetina genoemd, verwijzend naar Chief Kananoe Apetina die in 1938-1940 het eerste kamp aan de Tapanahoni-rivier oprichtte met zijn drie vrouwen en vijf kinderen. Ze maakten deel uit van een grote groep Wayana’s die tijdens stammenoorlogen uit Brazilië waren gevlucht en zich in ongeveer zeventig kampen aan de Tapanahoni-rivier vestigden. Handel met de lokale Marrons die ook in het regenwoud leven. Christendom kwam binnen 1960 en in 2006 werd een plaatselijke school gebouwd.

Wanneer we vandaag het dorp Apetina binnenkomen, wordt het duidelijk dat hoewel de traditionele manier van leven nog steeds erg aanwezig is, het moderne leven ook zijn plaats heeft ingenomen.
Als vissersteam van Tomahawk Real Adventure, dat een paar jaar geleden op Apetina landde, met een vliegtuigje van Gum Air, ontmoetten ze een gemeenschap van Wayana, die moderne kleding droeg en mobiele telefoons hanteerde. Hoewel de mobiele telefoons oude nokia’s zijn en het altijd een strijd is om belkaarten te bemachtigen. De meeste jongeren spreken een beetje Nederlands (de voertaal op school). Sommigen van hen behoorlijk goed.

Het beeld van een grote schotelantenne, pal naast de traditionele tukusipan zegt alles. De tukusipan is de centrale ontmoetingsplaats van het dorp. Het is een grote ruimte onder een dak van palmbladeren, gebouwd met oud en indrukwekkend vakmanschap. Belangrijke bijeenkomsten, vieringen maar ook religieuze diensten vinden allemaal plaats in de tukusipan.

Tegenwoordig ook gefaciliteerd met een groot televisiescherm gevoed door zonnecellen!
Toch lijkt het dagelijkse leven van de Wayana in Apetina niet veel te verschillen van de oude traditionele levensstijl zoals goed beschreven in een studierapport van de Wayana-bevolking in 2006: “Een dag in het leven van een typische Wayana-man of vrouw begint met een vroege ochtendtraditie van socialisatie. Om zes uur ’s ochtends hervatten de verantwoordelijkheden, waarbij de vrouwen de leiding hebben over koken, landbouw en schoonmaken, en de mannen die zich bezighouden met jagen en vissen. Vroege huwelijkspraktijken, waaronder jonge mannen die lid worden van de familie van de bruid, begrafenisgebruiken en het behoud van de Wayana-taal, zijn ook een voortzetting van de traditionele Wayana-manier van leven.

Bijna alle dorpelingen gaan op zondagmiddag naar de kerk, gebruiken ingevoerd door de missionarissen. Maar er worden nog steeds dagelijks hangmatten geweven en er worden handgemaakte sieraden gemaakt tussen vele andere ambachten. Cassave wordt gekookt, om de alcoholische drank ‘kasiri’ te maken, of om gegeten te worden met peprewatra (pepersoep), en vis of vlees uit de bush. Als er geen school is, spelen de kinderen aan de rivier waar alle actie plaatsvindt, zoals altijd.

Vissen worden met netten in de rivier gehaald. Hoewel motorboten meestal worden gebruikt voor transport, is de traditionele korjaal nog steeds populair, voor sommige nabijgelegen vis- of jachttochten. Een veel wendbaarder boot, uit een boomstam gesneden en met slechts een peddel te hanteren. Hierbij doe je natuurlijk wel ervaring met de rivier op, getrainde vaardigheden en kracht. Tegenwoordig wordt er vooral gejaagd met geweren. Maar als je geen kogels meer hebt, kunnen pijl en boog het werk nog steeds doen!